Ik werk, dus ik ben?

Mijn werkende leven is zo'n drie jaar geleden begonnen. Het is één van die levenstransities die grote veranderingen met zich mee brengen. Van relatief onbezorgd studentenleven naar een regelmatig leven, met meer verplichtingen, verantwoordelijkheden en verwachtingen en een zoektocht naar het vinden van de juiste balans.
Werk bepaalt voor een groot deel onze identiteit. Dit merkte ik vooral toen mijn partner enige tijd geen werk had. Hij voelde zich letterlijk aan de kant staan. De geijkte vraag die mensen stellen als je ze voor het eerst ontmoet: "wat doe je?",  riep een gevoel van schaamte op. Als je niet werkt, tel je niet mee. 'Ik werk, dus ik ben', lijkt het credo te zijn.

Het bekende boek Je Geld of je Leven van Hanneke van Veen en Rob van Eeden wierp voor mij voor het eerst een heel ander licht op het fenomeen werken. De schrijvers van dit boek nemen het werken op rationele wijze onder de loep. Ze kijken daarbij niet alleen naar wat werken oplevert, maar ook naar wat het je kost. Aan de hand van je loon kun je makkelijk je uurtarief uitrekenen. Hierbij betrek je niet alleen de feitelijke arbeidsuren, maar bijvoorbeeld ook je reistijd en overige kosten die je maakt, zoals het kopen van geschikte werkkleding. Opeens blijkt dat uurtarief danig tegen te vallen.

Ik hou van mijn werk. Ik heb het idee dat ik nuttig bezig ben, ik omring me met leuke collega's en kan me persoonlijk ontwikkelen. Ik kan echt genieten van werken. Maar het heeft soms ook een keerzijde. Ik heb dagelijks zo'n 2 uur reistijd. Het benutten van de reistijd als werktijd is mogelijk, maar komt er in de praktijk op neer dat ik nog meer overuren maak, omdat het lastig is om dan tijdig naar huis te gaan. Die reistijd kost me soms best wat energie.
Het werk zelf behelst aardig wat verantwoordelijkheden, denkwerk en investeringen in diverse relaties. Ook dit kost energie.
Ik heb geen 9 tot 5-mentaliteit; mijn collega's ook niet. Door de volle agenda's van iedereen worden afspraken steeds later gepland, zodat het werken steeds vaker uitdijt naar de avonduren. Eer je dan thuis bent is het soms 22 of 23 uur en dan ben je dus sinds 's ochtends 7:15 uur onderweg geweest. Tijd en energie voor partner en vrienden is er dan niet meer.
Ik voel me betrokken op mijn werk. Dit keert zich soms tegen me, omdat ik me de dingen teveel aantrek, waardoor het werk in het hoofd blijft zitten en stress oplevert. Vermoeidheid, verstoorde nachtrust en gewichtsverlies zijn van die 'dingetjes' die daar het gevolg van zijn en waar ik alert op moet zijn.

Ik wil hiermee absoluut niet klagen, maar ik wed dat dit voor bijna iedereen herkenbaar is. Als ik mensen om mij heen spreek, zijn de meesten van hen al jaren op zoek naar balans. Hoe kun je met passie en betrokkenheid werken, zonder dat het je teveel gaat kosten? Wanneer kun je tevreden zijn over de verhouding tussen opbrengsten en kosten van het werken? Het lijkt wel een eeuwige zoektocht.

Er zijn mensen die de juiste verhouding hierin vinden door duidelijke keuzes te maken. Ze gaan bijvoorbeeld minder werken. Ze leveren misschien wat inkomen in, maar stellen hun levensstandaard gewoon bij. Het levert hen extra tijd en geluk op. Anderen streven er naar om vroegtijdig met werken te stoppen. Zij gebruiken zuinig leven en consuminderen als instrumenten om dit doel te bereiken.
Een paar jaar geleden had ik dit volstrekt onbegrijpelijk gevonden. Ik zou deze mensen waarschijnlijk weggezet hebben als ambitieloos. Kennelijk was het credo 'ik werk, dus ik ben'  ook in mijn mindset opgeslagen. Nu kan ik zeggen dat ik stiekem wel bewondering heb voor mensen die deze keuze voor zichzelf (en hun omgeving) durven te maken. Het is een statement die lijnrecht staat op de dominante maatschappelijke opvatting. Daarbij zijn er naast het werken natuurlijk talloze manieren om 'er toe te doen' in de samenleving. Door het zijn breder te zien dan werken, ontstaat er ook meer begrip en tolerantie voor mensen die om wat voor reden dan ook afstand kennen tot de arbeidsmarkt. Helaas biedt het politieke klimaat hier weinig ruimte toe. De leus van de VVD in de afgelopen verkiezingscampagne: "handen uit de mouwen in plaats van hand ophouden" spreekt in die zin boekdelen. Wellicht dat de economische crisis hierin op den duur een mentaliteitsverandering teweeg kan brengen.

Fijne vrijdag!